'लू'बारे आफ्नो कुरा-दीपक जडित

(jaditdeepak.blogspot.com)


नयनराज पाण्डेको 'लू' पढेर सकें । शुरु गरेपछि यति व्यग्रतासाथ पढेर सकेको अर्को कुन पुस्तक थियो होला?...............त्यहि सोच्दैछु अहिले ।

'लू'बारे आफ्नो कुरा लेख्ने ईच्छा 'लू' पढिसक्नासाथ फेसबुकको स्टाटसमा लेखेको माथिकै कुराबाट शुरु गर्न चाहें । र यो स्मरण गराउन चाहन्छु कि 'लू'बारे आफ्नो कुरा म आफ्नो ब्लगको निमित्त लेख्दैछु । अगाडी जे जति लेख्नेछु त्यो कृति समिक्षा हेतु लेखिएको हुनेछैन । कृति समिक्षा लेख्नलाई म सायद आफुलाई योग्य सम्झन्न र त्यो मेरो रुचि पनि होइन ।

हो, साह्रै व्यग्रतासाथ पढेर सिध्याएँ मैले 'लू' । माथि प्रश्न गरेको छु आफैंलाई कि यति व्यग्रतासाथ पढेर सकेको अर्को कुन पुस्तक थियो होला? तर त्यो प्रश्न जवाफ खोज्नलाई नभएर 'लू' पढ्दाको तन्मयतालाई पुष्टी गर्न थियो ।

जे होस्, 'लू' मलाई चाँडै पढ्ने धोको थियो । 'लू' बजारमा आउनासाथ मैले नेपालबाट मगाएर पढ्ने अठोट गरेको थिएँ र नेपालमा किनेर पठाइदिनुहोला है भनेर उर्दी पनि जारी गरेको थिएँ । फेरिपनि नेपालदेखि यौटा मात्र किताब किनेर यहाँ, हवाईसम्म मगाउनु शिपिङ्ग खर्चको हिसाबले उचित थिएन । शिपिङ्ग खर्च किताब खरीद भन्दा निक्कै धेरै महङ्गो पर्नेथियो । त्यसैले 'लू'को साथमा आओस भन्ने हिसाबले अन्य केहि नयाँ पुराना किताबहरुको पनि लिष्ट बनाएँ र आफ्ना अन्य प्रयोजनका सामानहरु, जो केहि हफ्तापछि मगाउँदैथिएँ, का साथमा मगाउने निश्चय गरें ।

जब नेपालमा मेरो निम्ती 'लू' किनिने दिन आयो तबसम्ममा बजारमा 'लू'को दोश्रो संस्करण आइसकेको थियो । फलत: दोश्रो संस्करणमै मुद्रण भएको 'लू' मेरो हातमा आइपुग्यो ।

नेपालमा मेरो निम्ती 'लू' खरीद हुनु र 'लू' मसम्म आइपुग्नुका बिचमा पनि फेरि नेपालमा जातिय राज्यको माग र विरोध ईत्यादिका कारणले भएका हप्तौंका नेपाल बन्द र अमेरिकामा पालन गर्नुपर्ने भन्सारका प्रक्रियागत कुराहरु आदि ईत्यादिका व्यावधानहरु खडा भए । जस्ले 'लू' प्राप्त गर्ने प्रतिक्षा पनि ठुलो व्यग्रता बन्यो मेरो निमित्त । जति व्यग्र प्रतिक्षाका साथमा 'लू' हात पर्यो । पढ्न शुरु गरेपछि पढेर सक्नलाई पनि उत्तिकै व्यग्रता रहिरह्यो । पढ्न बसेपछि नसकुन्जेल नथन्क्याएको किताबको थोरै लिष्टमा 'लू'ले अर्को एक संख्या पनि थप्यो ।

फेसबुक तथा फेसबुक मार्फत ईन्टरनेट सञ्जालमा 'लू'का बारे अनेकौं समिक्षात्मक टिप्पणीहरु पढिसकेको हुनाले तथा 'लू'भित्र मुद्रण लगायत केलाइएका अन्य कमजोरीहरु पनि थाहा पाईसकेको हुनाले लू'को पठनमा केहो खल्लोपना आउला कि? तिनै कारणले मनमा चतुर पाठक हुँ भन्ने आग्रह उपस्थित गराएर पठनमा नमज्जा होला कि? भन्ने पिरोलो थियो म भित्र 'लू' पढ्न शुरु गर्दा ।

तर अचम्म भयो । नयनराज पाण्डेको कलमले त मलाई ठीक त्यसैगरेर मुग्ध पार्यो जसरी जमिलको घरमा बाल्टीमा पानीलिन आएकि नुसरतलाई देखेर छुल्याहा इलैया मुग्ध बनेको थियो । परन्तु अन्तिममा नुसरत र करिम इलैयाले दिएको साइकल चढेर भाग्छन् भन्ने पहिल्यै थाहा पाइसकेको हुँदा त्यो सस्पेन्स मनमा थिएन । तर नुसरतले थाहा पाउँन गरेको प्रयत्नको प्रस्तुतिले उत्तिकै मजा दियो जति त्यो रहस्य पहिल्यै थाहा नपाएको अवस्थामा हुनसक्थ्यो ।

इलैयालाई अन्त्यमा फरिस्ता भनिएको भएपनि पढुञ्जेल मलाई लेखकले कुनैपनि पात्रहरुलाई नियतवश उचाल्न तथा कुनैलाई दवाउन खोजेको प्रतीत भएन । सबै पात्रहरुको उपस्थिती स्वभाविक रह्यो मेरो निम्ती । बरु मलाई 'लू'भित्र पात्रहरुलाई भन्दा पत्थरपुरवा; स्थानलाई महत्व दिइएको झैं लाग्यो । त्यसैकारणले पनि 'लू'ले म भित्र विशेष स्थान बनायो ।

भर्जिनियाबाट खसखस डटकमका सञ्चालक वासु श्रेष्ठ दाइले 'लू' पढेपछि केहि पात्रहरु, जस्को उपस्थिती गौंण छ, लाई अनाहकमा हास्यास्पद नाम दिइएको र त्यसले लेखक मार्फत पात्रहरु हेपिनलाई मात्र ल्याईएको जस्तो देखिएको टिप्पणी लेख्नु भएको थियो । पुरै पत्थरपुरवाभरी प्राय प्रत्येकले हास्य उपनाम पाउने गरेको औपन्यासिक यथार्थका सामु मलाई भने त्यो पनि अस्वभाविक लागेन । (वासुदाइसँगको निकटताका कारण र वहाँको टिप्पणीमै पनि प्रतिटिप्पणी गरेको कारण यहाँ मैले यो कुरा खुलाएर लेख्न उपयुक्त ठानें ।)

उपन्यासको शुरुवातमा १० वर्षे बच्चाको तर्फबाट भएको प्रस्तुती र १० वर्षकै हाराहारी उमेरको इलैयाको चमत्कारी छुल्याँई भने अस्वभाविक लाग्यो मलाई । कतै कतै छोटा वाक्य गठनको सिलसिलामा अचाक्ली भएको जस्तो पनि मससुस हुँदैथियो पढ्दा । तर हाम्रो साहित्य समाजले छोटा वाक्य गठनलाई राम्रो भन्ने गरेको पाइन्छ । म भने व्याक्तिगत तवरमा पठनियतामा सरल हुनलाई सँधैं वाक्य गठन नितान्त छोटा नै हुनुपर्छ भन्ने मान्दिंन ।

उपन्यासको कथानक सकिइसकेपछिको टुटे पण्डितको चिठ्ठी र चिठ्ठीमा पत्थरपुरवा भारतको उत्तर प्रदेश राज्यमा परेको कुरा दुखपूर्ण रह्यो मेरो लागी । 'लू'ले नेपाल राष्ट्रलाई माया गर्ने एक एक व्याक्ति, एक एक गाउँ समाज र हरेक तह र तप्कामा सरकारी तलव, सुविधा, भत्ता, जागिर ईत्यादि खानेहरुको आँखा खोल्न मद्दत गरोस् र नेपालका कुनैपनि गाउँ वस्तीहरु भविश्यमा भारततर्फ सर्नबाट रोक्न सकोस । मेरो धेरै शुभकामना 'लू' र 'लू'का लेखक नयनराज पाण्डेलाई ।